15 nội dung mới của Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất so với Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành là gì?

Nội dung chính

• Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất là luật nào? Khi nào có hiệu lực thi hành?
• 15 nội dung mới của Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất so với Luật bảo hiểm xã hội hiện hành là gì?
• Các hành vi bị nghiêm cấm khi tham gia BHXH là gì?

Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất là luật nào? Khi nào có hiệu lực thi hành?

Hiện nay Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất là Luật Bảo hiểm xã hội 2024.

Tại Điều 140 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có quy định như sau:

Hiệu lực thi hành

1. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2025.

2. Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 84/2015/QH13, Luật số 35/2018/QH14, Bộ luật số 45/2019/QH14 (sau đây gọi chung là Luật số 58/2014/QH13) và Nghị quyết số 93/2015/QH13 ngày 22 tháng 6 năm 2015 của Quốc hội về việc thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động hết hiệu lực thi hành kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Theo quy định trên, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2025.

15 nội dung mới của Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất so với Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành là gì?

15 nội dung mới của Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất so với Luật bảo hiểm xã hội hiện hành là gì?

Quốc hội đã thông qua Luật Bảo hiểm xã hội 2024 gồm 11 Chương, 141 Điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025 với nhiều thay đổi lớn và bổ sung nhiều quyền lợi cho người tham gia.

Dưới đây là 15 nội dung mới của Luật Bảo hiểm xã hội mới nhất so với Luật bảo hiểm xã hội hiện hành mà mọi người dân cần biết để đảm bảo quyền lợi của mình.

1. Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội (Điều 21 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Theo đó, công dân Việt Nam được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội khi có đủ các điều kiện sau đây:

- Từ đủ 75 tuổi trở lên;

- Không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng, trừ trường hợp khác theo quy định của Chính phủ;

- Có văn bản đề nghị hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Trường hợp công dân Việt Nam không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và có văn bản đề nghị hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

2. Mở rộng đối tượng được tham gia BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện (Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 )

Bổ sung thêm các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là:

- Viên chức quốc phòng

- Dân quân thường trực

- Người lao động ký hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên mà làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhất.

- Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố;

- Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ.

- Vợ hoặc chồng không hưởng lương từ ngân sách nhà nước được cử đi công tác nhiệm kỳ cùng thành viên cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài được hưởng chế độ sinh hoạt phí;

- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã 2023 không hưởng tiền lương.

- Người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên với người sử dụng lao động tại Việt Nam, trừ các trường hợp sau:

+ Di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam;

+ Tại thời điểm giao kết hợp đồng lao động đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại khoản 2 Điều 169 Bộ luật Lao động 2019;

+ Điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác.

Bổ sung thêm các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện là:

- Công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên không phải là người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hay trợ cấp hằng tháng;

- Những người đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động hoặc làm việc, trừ trường hợp hai bên có thỏa thuận về việc đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trong thời gian này. Cụ thể gồm:

+ Người làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn hoặc xác định thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả khi thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng vẫn có nội dung thể hiện rằng làm có được trả công, trả lương, chịu sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên phù hợp quy định pháp luật.

+ Viên chức.

3.Thay đổi quy định hưởng chế độ ốm đau

- Đối với chế độ nghỉ ngắn ngày

Theo quy định tại Điều 45 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, người lao động nghỉ ốm nửa ngày sẽ được giải quyết chế độ ốm đau. Cụ thể, khi tính mức hưởng trợ cấp ốm đau đối với người lao động nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau không trọn ngày thì trường hợp nghỉ việc dưới nửa ngày được tính là nửa ngày; từ nửa ngày trở lên được tính là một ngày.

Mức hưởng trợ cấp ốm đau nửa ngày được tính bằng một nửa mức hưởng trợ cấp ốm đau một ngày.

- Đối với chế độ nghỉ dài ngày

Người lao động mắc bệnh dài ngày không còn được nghỉ trọn 180 ngày theo quy định tại Điều 43 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 mà thay vào đó thời gian nghỉ được xác định theo thời gian đóng BHXH và điều kiện làm việc, không phân biệt người đó mắc bệnh gì.

Theo đó, người lao động mắc bệnh dài ngày chỉ được tính hưởng 75% mức tiền lương đóng bảo hiểm xã hội trong thời gian như sau:

- Làm việc trong điều kiện bình thường:

+ 30 ngày nếu đã đóng bảo hiểm xã hội dưới 15 năm.

+ 40 ngày nếu đã đóng từ đủ 15 năm đến dưới 30 năm.

+ 60 ngày nếu đã đóng từ đủ 30 năm trở lên.

- Làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc làm việc ở vùng đặc biệt khó khăn:

+ 40 ngày nếu đã đóng bảo hiểm xã hội dưới 15 năm.

+ 50 ngày nếu đã đóng từ đủ 15 năm đến dưới 30 năm.

+ 70 ngày nếu đã đóng từ đủ 30 năm trở lên.

Sau khi hết thời gian nghỉ nói trên mà người mắc bệnh dài ngày vẫn cần tiếp tục điều trị thì vẫn được nghỉ làm hưởng chế độ ốm đau ở mức thấp hơn.

4. Thay đổi số năm đóng BHXH tối thiểu được hưởng lương hưu (Điều 64 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Từ 1/7/2025 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực và thay đổi thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu đối với các đối tượng là từ đủ 15 năm trở lên.

Trường hợp các đối tượng bị suy giảm khả năng lao động thì thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 20 năm trở lên thì được hưởng lương hưu (quy định tại Điều 65 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

5. Bổ sung chế độ thai sản và chế độ tai nạn lao động vào chính sách BHXH tự nguyện (Điều 4 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Tại khoản 3 Điều 4 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định đối tượng khi đóng BHXH tự nguyện sẽ được hưởng trợ cấp thai sản và bảo hiểm tai nạn lao động.

Mức trợ cấp thai sản là 2.000.000 đồng cho mỗi con được sinh ra (Điều 95 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Thai nhi từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ cũng được áp dụng mức trợ cấp thai sản tương tự.

Ngoài ra các đối tượng là lao động nữ là người dân tộc thiểu số hoặc lao động nữ là người dân tộc Kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo khi sinh con còn được hưởng các chính sách hỗ trợ khác theo quy định của Chính phủ.

6. Bổ sung quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung (Chương VIII Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Tại Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có quy định thêm nhiều quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung như:

- Đối tượng tham gia bảo hiểm hưu trí bổ sung (Điều 124 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

- Nguyên tắc bảo hiểm hưu trí bổ sung (Điều 125 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

- Quỹ bảo hiểm hưu trí bổ sung (Điều 126 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

- Chính sách của Nhà nước đối với bảo hiểm hưu trí bổ sung (Điều 127 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

7. Quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH (Điều 26 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Theo đó, chậm nhất là ngày 01 tháng 01 năm 2027, cơ quan bảo hiểm xã hội phải bảo đảm điều kiện để thực hiện giao dịch điện tử thuộc lĩnh vực bảo hiểm xã hội.

Hồ sơ, chứng từ sử dụng trong giao dịch điện tử thực hiện phù hợp với quy định của pháp luật về giao dịch điện tử. Giao dịch điện tử trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội có giá trị pháp lý tương đương với giao dịch bằng bản giấy.

8. Thay thế sổ bảo hiểm xã hội giấy bằng sổ bảo hiểm xã hội bản điện tử (Điều 25 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Chậm nhất là ngày 01 tháng 01 năm 2026, thực hiện cấp sổ bảo hiểm xã hội bằng bản điện tử; chỉ cấp sổ bảo hiểm xã hội giấy khi người tham gia bảo hiểm xã hội yêu cầu.

Như vậy, sẽ thay thế sổ bảo hiểm xã hội giấy bằng sổ bảo hiểm xã hội bản điện tử chậm nhất vào 01/01/2026.

Lưu ý: Sổ bảo hiểm xã hội bản điện tử và sổ bảo hiểm xã hội giấy có giá trị pháp lý như nhau.

9. Quy định cụ thể về “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”

Theo quy định Luật Bảo hiểm xã hội 2014 đang có hiệu lực thì tiền lương đóng BHXH sẽ dựa vào mức lương cơ sở.

Tuy nhiên theo khoản 1 Điều 7 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 nêu trên, mức tham chiếu là mức tiền để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ bảo hiểm xã hội trong Luật Bảo hiểm xã hội 2024

Đồng thời, căn cứ theo khoản 13 Điều 141 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có nêu rõ về quy định chuyển tiếp như sau:

Quy định chuyển tiếp

...

13. Khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội 2024 bằng mức lương cơ sở. Tại thời điểm mức lương cơ sở bị bãi bỏ thì mức tham chiếu không thấp hơn mức lương cơ sở đó.

...

Như vậy, từ 01/7/2025 khi Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực thì sẽ không còn dùng lương cơ sở mà thay bằng mức tham chiếu để tính một số mức đóng, mức hưởng BHXH. Tại thời điểm mức lương cơ sở bị bãi bỏ thì mức tham chiếu không thấp hơn mức lương cơ sở đó.

10. Người bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội sau 1/7/2025 bị hạn chế rút BHXH một lần

Căn cứ tại Điều 70 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định:

Người tham gia BHXH từ ngày 01/7/2025 được rút BHXH một lần trong một số trường hợp đặc biệt như:

- Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH

- Ra nước ngoài để định cư

- Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS

- Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên

- Người khuyết tật đặc biệt nặng

- Người thuộc các điểm d, đ và e khoản 1 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc mà cũng không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và không đủ điều kiện để hưởng lương hưu.

Chỉ có trường hợp người lao động sau 12 tháng nghỉ việc, không tham gia BHXH và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì không được rút BHXH một lần nữa.

Bên cạnh đó, Điều 102 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 cũng bổ sung thêm 2 đối tượng được rút BHXH một lần từ ngày 1/7/2025, gồm:

- Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên;

- Người khuyết tật đặc biệt nặng.

11. Bảo đảm quyền tham gia và thụ hưởng BHXH với lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài và lao động nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam (Điều 8 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 bảo đảm tốt hơn quyền tham gia và thụ hưởng BHXH đối với người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài và người lao động nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam thông qua việc bổ sung quy định trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định về thời gian tham gia BHXH của người lao động ở Việt Nam và ở nước ngoài được tính để xét điều kiện hưởng chế độ BHXH.

12. Mọi trường hợp phá thai đều được hưởng chế độ thai sản (bao gồm phá thai bệnh lý và phá thai ngoài ý muốn) (Điều 52 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Theo đó, từ 1/7/2025 sẽ áp dụng chế độ thai sản cho mọi trường hợp phá thai (bao gồm phá thai bệnh lý và phá thai ngoài ý muốn).

Khi lao động nữ phá thai sẽ được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản theo chỉ định của cơ sở khám, chữa bệnh có thẩm quyền. Thời gian nghỉ như sau:

- Tối đa 10 ngày nếu thai dưới 05 tuần tuổi.

- Tối đa 20 ngày nếu thai từ 05 tuần tuổi đến dưới 13 tuần tuổi.

- Tối đa 40 ngày nếu thai từ 13 tuần tuổi đến dưới 22 tuần tuổi.

- Tối đa 50 ngày nếu thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên.

Lưu ý: Thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản trong trường hợp trên tính cả ngày nghỉ lễ, nghỉ Tết, ngày nghỉ hằng tuần.

13. Bổ sung quy định xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH

Tại Điều 41 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã quy định trách nhiệm của các cơ quan trong xác định và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHXH; đồng thời, đã sửa đổi, bổ sung nhiều biện pháp xử lý, chế tài xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH như:

- Quy định cụ thể biên pháp xử lý đối với hành vi chậm đóng BHXH và trốn đóng BHXH:

+ Bắt buộc đóng đủ số tiền BHXH chậm đóng, trốn đóng;

+ Nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH, bảo hiểm thất nghiệp chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng;

+ Xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật;

+ Không xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng.

+ Riêng đối với hành vi trốn đóng còn có biện pháp mạnh là truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, để đảm bảo quyền lợi của người lao động, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, không kịp thời, gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.

14. Bổ sung quy định chế độ đối với người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (Điều 23 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

Theo đó, công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng) và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng BHXH một lần hoặc không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình. Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hằng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của người lao động. Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng được ngân sách nhà nước đóng BHYT.

15. Bổ sung, thay đổi một số mức đóng, mức hưởng BHXH của người tham gia BHXH

Tại Điều 33 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có bổ sung, thay đổi mức đóng BHXH bắt buộc

(1) Bổ sung mức đóng

Hầu hết những trường hợp được bổ sung vào diện tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1/7/2025 đều đóng BHXH bắt buộc với tỷ lệ 8% tiền lương tháng, chỉ trừ 03 đối tượng sau đây sẽ đóng BHXH bắt buộc với tỷ lệ 22% tiền lương tháng:

- Vợ hoặc chồng không hưởng lương từ ngân sách nhà nước được cử đi công tác nhiệm kỳ cùng thành viên cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài được hưởng chế độ sinh hoạt phí.

- Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ. Đồng thời, phải đóng thêm 3% tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc vào qũy ốm đau - thai sản.

- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã 2023 không hưởng tiền lương.

(2) Thay đổi mức đóng

Tất cả các mức đóng BHXH bắt buộc của NLĐ từ 1/7/2025 theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024 sẽ căn cứ vào tiền lương tháng.

Tại Điều 36 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có quy định về thay đổi mức đóng BHXH tự nguyện

Mức đóng BHXH tự nguyện = 22% x mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện

Ngoài ra từ 1/7/2025 cũng loại bỏ mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội thấp nhất và cao nhất.

Các hành vi bị nghiêm cấm khi tham gia BHXH là gì?

Căn cứ tại Điều 9 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định về các hành vi bị nghiêm cấm khi tham gia BHXH là:

- Chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp.

- Chiếm dụng tiền hưởng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.

- Cản trở, gây khó khăn hoặc làm thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng tham gia, thụ hưởng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.

- Gian lận, giả mạo hồ sơ trong việc thực hiện BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.

- Sử dụng quỹ BHXH, quỹ bảo hiểm thất nghiệp trái pháp luật.

- Truy cập, khai thác, cung cấp cơ sở dữ liệu về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp trái pháp luật.

- Đăng ký, báo cáo sai sự thật; cung cấp thông tin không chính xác về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.

- Thông đồng, móc nối, bao che, giúp sức cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.

- Cầm cố, mua bán, thế chấp, đặt cọc sổ BHXH dưới mọi hình thức.

- Hành vi khác theo quy định của luật.